กุ่มน้ำ

กุ่มน้ำ (Crateva religiosa)
• ชื่อสามัญ: Three-leaved Caper, Sacred Garlic Pear
• ชื่อท้องถิ่น: ผักกุ่ม (ภาคเหนือ, อีสาน), กุ่ม (เลย), อำเภอ (สุพรรณบุรี), เหาะเถาะ (กะเหรี่ยง), ด่อต้า (ปะหล่อง)
• วงศ์: Capparaceae
• ประเภท: ไม้ยืนต้นผลัดใบ ขนาดกลางถึงใหญ่
ลักษณะ • ลำต้น: สูงประมาณ 5–20 เมตร เปลือกสีเทา ค่อนข้างเรียบ มีกิ่งก้านสาขามาก
• ใบ: ใบประกอบแบบนิ้วมือ มีใบย่อย 3 ใบ รูปรีหรือรูปไข่ ปลายใบเรียวแหลม โคนใบสอบแหลม ใบค่อนข้างหนาเป็นมัน ใต้ท้องใบสีขาวนวล
• ดอก: ออกเป็นช่อที่ปลายกิ่งและซอกใบ ดอกสีขาวเมื่อเริ่มบาน แล้วเปลี่ยนเป็นสีเหลืองอ่อน มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ กลีบดอกมี 4 กลีบ มีกลีบบนและกลีบล่างอย่างละ 2 กลีบ แต่กลีบบนจะใหญ่กว่า
• ผล: ผลรูปรี สีเทา ห้อยเป็นพวง เปลือกหนาและแข็ง ภายในมีเมล็ดรูปเกือกม้าสีน้ำตาลเข้มหลายเมล็ด
• ถิ่นกำเนิด: อินเดีย และกระจายพันธุ์ในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ เช่น ไทย ลาว กัมพูชา พม่า มาเลเซีย
• ถิ่นที่พบในไทย: พบตามริมน้ำ ลำธาร ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ และป่าเต็งรังทั่วประเทศ โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีความชื้นสูง

การใช้ประโยชน์
• ด้านอาหาร:
• ยอดอ่อนและดอกอ่อนสามารถนำมาดองเกลือหรือต้มเพื่อลดความขมและพิษ ก่อนนำมารับประทานร่วมกับน้ำพริกหรือทำแกงอ่อม
• ผักกุ่มดองมีคุณค่าทางโภชนาการสูง เช่น วิตามินเอ แคลเซียม และใยอาหาร
• ด้านสมุนไพร:
• เปลือกต้น: ใช้แก้สะอึก ขับผายลม ขับลมในลำไส้ ขับเหงื่อ แก้ในกองลม แก้กระษัย แก้ริดสีดวงผอมแห้ง ระงับพิษที่ผิวหนัง แก้ไข้ ขับน้ำเหลืองเสีย เป็นยาบำรุง ขับน้ำดี ขับนิ่วในทางเดินปัสสาวะ แก้อาเจียน แก้ลมทำให้เรอ
• ใบ: ใช้ขับเหงื่อ แก้ไข้ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง แก้เจ็บคอ แก้สะอึก เป็นยาระบาย ขับพยาธิ แก้ริดสีดวงทวาร
• ดอก: ใช้แก้เจ็บตา แก้เจ็บในลำคอ แก้ไข้
• ราก: ใช้ขับหนอง บำรุงธาตุในร่างกาย
• แก่น: ใช้แก้นิ่ว แก้ปวดเมื่อย
• กระพี้: ใช้แก้ริดสีดวงทวาร